«مفهوم سبک زندگی» (life style) از زمره مفاهیمی است که در حوزه جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی برای بیان پاره‌ای واقعیت‌های فرهنگی آن را مطرح و به کار می‌برند. امروزه ابزارهای تکنولوژیک، فاصله ها را بسیار به یکدیگر نزدیک کرده است و عملا دنیا تبدیل به دهکده ای کوچک شده است که در این میان قدرت های برتر با رویکردها، با سیاست ها و با کمک ابزارهای مختلف در جهت تبلیغ و اشاعه فرهنگ و اندیشه های خود تلاش می کنند.
در این میان آن فرهنگ های که از پیشنه غنی برخوردار نباشند و یا صاحبان آن فرهنگ هایی که از فرهنگ خود بیگانه باشند، بیشترین خطر متوجه آنها خواهد بود. جامعه اسلامی ایران از یک پشتوانه فرهنگی غنی برخوردار است. از اینرو نیازی برای پذیرش فرهنگ بیگانه ندارد. لذا بر اساس چنین نگاهی است که مسئولین نظام در راس همه آنها، مقام معظم رهبری در راستای تمدن سازی و یا تمدن نوین اسلامی، مقوله سبک زندگی اسلامی را نیز مطرح کرده اند.
ایشان فرمودند: «یکی از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامی عبارت است از سبک زندگی کردن، رفتار اجتماعی، شیوه‌ی زیستن – اینها عبارهٌ اخرای یکدیگر است…بخش حقیقی، آن چیزهایی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد؛ که همان سبک زندگی است که عرض کردیم. این، بخش حقیقی و اصلی تمدن است؛ مثل مسأله ی خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسأله ی خط، مسأله ی زبان، کسب و کار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسی، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه‌ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رئیس، رفتار ما با مرئوس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مأمور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ این ها آن بخش های اصلی تمدن است، که متن زندگی انسان است.»( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جوانان استان خراسان شمالی، ۲۳ / ۷ / ۱۳۹۱)
سبک زندگی اسلامی از جمله مفاهیمی است که در صورتی که بتوانیم آن را در جامعه اسلامی خود احیا و پیاده سازی کنیم، بی گمان در مسیر دینی حرکت کرده ایم و توانسته با این اقدام خود،دین را یاری کنیم. یاری کردن دین همیشه به جهاد نیست. به سبک اسلامی زندگی کردن نیز حمایت از دین و اجرای دین است. در حقیقت وقتی سبک زندگی اسلامی داشته باشیم همه خواسته های اسلام نیز اجرا می گردد. حال ببینیم سبک زندگی اسلامی چیست و چه تعریفی می توانیم از این مفهوم ارائه بدهیم:
«سبک زندگی که شامل مجموعه رفتارها و الگوهای کنش هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی میباشد اطلاق میشود و نشان‌دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش‌های فرد است». به عبارتی سبک زندگی بر ماهیت و محتوای خاص تعاملات و کنش‌های اشخاص در هر جامعه دلالت دارد و مبین اغراض، نیات، معانی و تفاسیر فرد در جریان عمل روزمره و زندگی روزانه است. سبک زندگی پایه و اساس فهم شرایط فرهنگی موجود و تحولات پیش رو در این حوزه تلقی میشود و نشان می‌دهد که در بطن ارزش‌های موجود در خرده‌نظام فرهنگی چه می‌گذرد. در واقع با به‌کارگیری مفهوم سبک زندگی و تعمق در آن می‌توان از هنجارهای پنهان در اذهان، باورها و رفتارهای مردم یک جامعه، سر درآورد و از جهت‌گیری‌ها و الگوهای موجود یا در حال شکل‌گیری، تفسیر واقع‌بینانه‌ای اریه کرد.
بر این اساس، سبک زندگی، همه ابعاد جزئی زندکی انسان را در بر می گیرد و به همه اعمال و رفتارهای او شکل می دهد. جالب تر از همه این است که سبک زندگی را اگر در تک تک افراد لحاظ کنیم، یک مدل و الگوی ساختاری کامل برای جامعه را شکل می دهد. بر همین اساس در این نوشتار به یکی از چالش های جدی جامعه امروز خودمان می پردازیم که به شدت سبک زندگی اسلامی مردم را تحت تاثیر قرار داده است.
مصرف گرایی یا تجمل گرایی!!!
مصرف گرایی در درون خود مفاهیمی بسیاری را نهفته دارد. در درون این واژه، تجمل گرایی است، استفاده از کالاهای خارجی است. اشتغال برای خارجی ها و بیکاری برای جوانان سرزمین خود است و…
از سویی دیگر تجمل گرایی در دین اسلام و سبک زندگی اسلامی هیچ شان و جایگاهی ندارد و اسلام به شدت با مصرف گرایی همراه با اسراف و تجمل گرایی در هر حالت و شکلی مخالفت می کند. مصرف‌گرایی مشوق یک نظام اجتماعی، اقتصادی است که همواره خریدکالا و خدمات بیشتر را طرح ریزی می کند. این مقوله در اقتصاد عبارت از اتخاذ سیاستها ی اقتصادی برای اشاعه مصرف است.
در طی یک دهه گذشته، سبک زندگی مردم کشورمان در حوزه مصرف گرایی و تجمل گرایی به شدت در حال تهدید می باشد. به گونه ای که این موضوع در سطح کلان اقتصاد ملی را نیز درگیر کرده است. یکی از جریان های موثر بر روی میزان مصرف گرایی رسانه های جمعی هستند. زیرا تبلیغات در رسانه ها به صورت ناهشیارانه و گاهی هوشیارانه فرهنگ مصرف گرایی را تبلیغ می کنند و افراد را به مصرف بیشتر و بیشتر تشویق می کنند. امروز بدون تعارف، رسانه ملی در این حوزه ید طولای پیدا کرده است و در اواسط هر برنامه ای و در حین تبلیغات، فرهنگ مصرف گرایی و تجمل گرایی را به شدت خواسته و یا نخواسته تبلیغ می کنند، حال رسانه ها و شبکه های ماهواره ای که جای خود دارد. شبکه های تلویزیونی با قدرت سمعی و بصری این کار را می کنند و فروشگاه ها نیز همین سبک را کامل می کنند. عامل دیگری که بر مصرف گرایی شدید در جامعه ما دامن می زند، نداشتن امنیت اقتصادی است که بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می شود. دراین کشورها به علت گرانی های کاذب و احساس فقدان امنیت اقتصادی افراد جامعه به تهیه کالاهایی می پردازند که گاهی اصلا به آن نیاز ندارند و در واقع برای روز مبادا دست به چنین کاری می زنند.
از دیگر عواملی به شدت به مصرف گرایی و تجملگرایی در جامعه اسلامی دامن می زند، وجود یک طبقه مرفه و ثروتمند است. این گروه که با طبقات دیگر جامعه اختلاف طبقاتی بسیاری دارد این خصلت سرمایه داری انها را تنوع طلب بار می اورد و به سوی مصرف گرایی و تجملگرایی گرایش پیدا می کنند.
بنابراین جلوی این نگرش هادر جامعه اسلامی باید گرفته شود چرا که ارکان نظام اسلامی و جامعه اسلامی را تهدید می کند. مصرف گرایی دور از نیاز و تجمل گرایی که با اشرافیت همراه باشد پیامدهای سهمگینی را به همراه خواهد داشت که از جمله می توان به تبدیل شدن ثروت و مصرف به ارزش برتر، نمایش ثروت توسط گروهی در جامعه، شکاف طبقاتی ، احساس محرومیت به این معنا که حتما باید فلان چیز را داشته باشیم چرا که تأثیر نمایش ثروت و تبلیغات باعث احساس نیاز شدید به کالاهای مصرفی میشود و همه در پی بدست آوردن کالاهای گوناگون و غیر ضرور هستند.
این مباحث نباید ما را به سوی این مبحث سوق دهد که اسلام با رفاه طلبی مخالفت می کند. هرگز!! اسلام نه تنها با رفاه، امنیت و آرامش انسانها مخالفت نمی کند، بلکه با سبک زندگی درست، زمینه خوب زندگی کردن را آموزش می دهد. در اسلام در هر امری میانه روی پسندیده است و افراط و تفریط مذموم و مورد نکوهش است چنانکه حضرت امیر مؤمنان(ع) می‌فرماید: «روش ما اعتدال و سنت ما رشد است. بر تو باد رعایت اعتدال در فقر و غنا. اتخاذ روش اعتدال، نشانه مروت است. انسان زرنگ کسی است که در تأمین حوائجش اعتدال ورزد و در راه تأمین درخواست‌هایش اجمال ورزد. اعتدال در امور باید مرکب انسان و هدف وی رسیدن به کمال باشد. وقتی خداوند اراده کند که خیری را به عبدش برساند اعتدال را به وی الهام می‌کند.
در سبک زندگی اسلامی، اسراف ناپسند است. اسراف شامل هر چیزی است که از حد خود تجاوز کرده است و این شامل مصرف با تمام ابعاد آن نیز میشود. تبذیر از مصادیق اسراف است امیرالمومنین(ع) درباره آن می فرماید: «ان عطاء المال فی غیر حقه تبذیر و اسراف»«خرج کردن نا به جا، به یقین، حیف و میل و اسراف است».
در جمع بندی از مباحث فوق باید گفت که امروز فرهنگ غربی به شدت در جهت مصرف گرایی و تجملگرایی تبلیغ می کند.تبلیغ می کند تا بتواند بازاری برای کالاهای خود پیدا کند و از این طریق بتواند اقتصاد خود را رونق بدهد. این در حالی است که با این اقدام اقتصاد کشورهای اسلامی به شدت ضربه می بیند. بنابراین سبک زندگی اسلامی در مقوله مصرف گرایی و تجمل گرایی اینگونه است که مصرف مان باید بر اساس نیازهایمان و براساس ضرورت هایمان باشد. در مصرف نباید اسراف داشته باشیم. ثروت زیاد ما نباید گروه های از جامعه را به سوی تجمل گرایی سوق دهد بلکه سرمایه ها باید در خدمت جامعه اسلامی به کار گرفته شود. همچنین نباید فراموش کنیم که از آثار شوم تجمل گرایی، غفلت از یاد خداوند است. چنانکه می فرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ» (منافقون/ ۹)
ای کسانی که ایمان آورده اید! اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکند! و کسانی که چنین کنند، زیان کارانند.
بنابراین وقتی درست مصرف کردن را در زندگی رعایت کنیم، با این عمل درست دین را نیز یاری کرده ایم.
به نقل از زنان خبر
استاد پور زند درهمایش مهارت افزایی سبک زندگی قرآنی و تحکیم بنیان خانواده در بین طلاب حوزه علمیه نرجس خاتون (سلام الله علیها) به شرح ذیل پرداخته و فرمودند:
آخرین نظرات